ข้อมูลนก Snowy Owl ชีวิตบนทุนดราเหนือ

J. Kanji
19 พ.ย. 25
16:29
15 views

ข้อมูลนก Snowy Owl หรือนกฮูกหิมะ เป็นหนึ่งในสัญลักษณ์แห่งอาร์กติก ที่หลายคนรู้จัก จากขนสีขาวสะอาดตา และสายตาเหลืองคมกริบ แม้จะดูสง่างาม และนิ่งเฉย แต่ชีวิตจริงของมัน เต็มไปด้วยความท้าทาย บทความนี้ จะพาไปรู้จักนกฮูกหิมะ พร้อมมองเห็นบทบาทสำคัญของมัน ต่อระบบนิเวศอาร์กติก ที่เปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา

ลักษณะและการปรับตัว ของนกฮูกหิมะ
แหล่งอาศัย และพฤติกรรมการล่าของนกฮูกหิมะ
บทบาทของนกฮูกหิมะทางนิเวศ และสถานะการอนุรักษ์

ลักษณะภายนอกของนกฮูกหิมะ

นกฮูกหิมะเป็นนกฮูกขนาดใหญ่ ลำตัวยาวประมาณ 50–70 ซม. ช่วงปีกกว้างกว่า 1.3–1.5 เมตร และหนักเฉลี่ย 1.6–2.9 กก. จุดเด่นที่สุด คือขนสีขาวเกือบทั้งตัว เพศผู้มักขาวกว่าเพศเมีย ที่มีลายสีน้ำตาลแซมบางส่วน ซึ่งช่วยพรางตัวบนพื้นหิมะได้ดี ขนคลุมมาถึงเท้า ทำหน้าที่เหมือนฉนวนกันหนาว ช่วยให้เดินบนหิมะได้ โดยไม่เสียความร้อน

ตาเหลืองสด ช่วยให้มองเห็นเหยื่อในแสงน้อย ได้อย่างยอดเยี่ยม ขณะเดียวกันใบหน้ากลมแบบหน้าจาน ยังช่วยรวบรวมเสียง จากรอบทิศทาง ทำให้มันตรวจจับเหยื่อ ที่ซ่อนอยู่ใต้ชั้นหิมะ ได้อย่างแม่นยำ และรวดเร็วยิ่งขึ้น (10 พฤศจิกายน 2025) [1]

แหล่งอาศัยของนกฮูกหิมะ และการกระจายพันธุ์

นกฮูกหิมะอาศัยในเขตทุนดรา ของอเมริกาเหนือ ยุโรป และไซบีเรีย ซึ่งเป็นพื้นที่เปิดโล่ง แทบไม่มีต้นไม้สูง มันสร้างรังบนพื้นดิน ตามเนินเตี้ย ๆ เพื่อมองเห็นศัตรู และเหยื่อได้ชัดเจน ก่อนหน้านี้ในปี 2013 โครงการ Project SNOWstorm ยังเผยผลการติดตาม ด้วยตัวส่งสัญญาณ GPS เพิ่มเติม

ซึ่งช่วยยืนยันรูปแบบการเคลื่อนย้าย ตามแหล่งอาหารของนกฮูกหิมะ ได้อย่างชัดเจน และเป็นข้อมูลสำคัญ ที่ใช้วิเคราะห์เส้นทาง การอพยพระยะไกลของมัน จุดที่น่าสนใจ คือพฤติกรรมการอพยพ แบบไม่แน่นอน หรือ irruption ซึ่งจะเกิดขึ้นในปีที่ปริมาณเหยื่อ อย่างเลมมิ่งลดลง

ทำให้นกฮูกหิมะ เคลื่อนตัวลงใต้ไกลกว่าปกติ บางปีอาจพบในพื้นที่ชายฝั่ง เมืองใหญ่ หรือสนามบิน แม้จะอยู่ไกลจากอาร์กติก หลายพันกิโลเมตรก็ตาม แสดงให้เห็นว่า พฤติกรรมการย้ายถิ่นของมัน ผูกกับแหล่งอาหาร มากกว่าฤดูกาลเพียงอย่างเดียว

อาหารและการล่าเหยื่อของนกฮูกหิมะ

อาหารหลักของนกฮูกหิมะ คือเลมมิ่ง และหนูทุ่ง งานวิจัยของ Owl Research Institute (ORI) ซึ่งเริ่มต้นตั้งแต่ปี 1992 ที่เมือง Utqiaġvik (Barrow) อลาสก้า พบว่าอาหารของนกฮูกหิมะ ในช่วงฤดูผสมพันธุ์ ประกอบด้วย เลมมิ่งมากกว่า 90% (2021-2025) [2]

ซึ่งเป็นกลไกสำคัญ ของระบบนิเวศทุนดรา หากปีใดประชากรเลมมิ่งเพิ่มขึ้น นกฮูกหิมะก็จะมีลูกมากขึ้นตามไปด้วย ส่วนในปีที่เหยื่อน้อย พวกมันอาจไม่ผสมพันธุ์เลย มันล่าเหยื่อโดยอาศัยทั้งสายตา และการได้ยิน นั่งบนเนินหิมะ แล้วกวาดตามอง เมื่อพบการเคลื่อนไหวเพียงเล็กน้อย ก็จะโฉบลงอย่างแม่นยำ

พื้นที่ชายฝั่งบางแห่ง นกฮูกหิมะยังล่านกน้ำ นกชายฝั่ง นกทะเลขนาดกลาง หรือแม้แต่ กระต่าย Arctic ในบางพื้นที่เพื่อเสริมอาหาร ในปีที่อุดมสมบูรณ์ ตัวผู้บางตัวจะกักตุนซากเหยื่อรอบรัง เพื่อเป็นแหล่งสำรองสำหรับเลี้ยงลูก ในวันที่หาอาหารได้น้อย

การสืบพันธุ์ และวงจรชีวิตของนกฮูกหิมะ

ฤดูผสมพันธุ์ เริ่มช่วงปลายใบไม้ผลิ เมื่อหิมะเริ่มละลาย ตัวผู้จะบินโชว์ หรือคาบเหยื่อมาให้ตัวเมีย เพื่อเกี้ยวพาราสี แม่นกฮูกหิมะ ทำรังบนพื้นโล่ง วางไข่ตั้งแต่ 5–9 ฟอง (แต่บางปี อาจมากกว่านั้น หากเหยื่ออุดมสมบูรณ์) ตัวเมียจะกกไข่ ส่วนตัวผู้รับหน้าที่ล่าอาหาร ให้ทั้งแม่และลูก

เมื่อลูกเริ่มโตจะค่อย ๆ เดินออกจากรังและหัดบิน ก่อนจะแยกจากครอบครัว เมื่อพร้อมหากิน อายุขัยเฉลี่ยในธรรมชาติราวหลายปี บางตัวมีชีวิตยืนยาวมากขึ้น หากหลีกเลี่ยงภัยจากมนุษย์ เช่น การถูกรถชน หรือชนกับสายไฟ ในพื้นที่ที่อพยพลงมา

บทบาทของนกฮูกหิมะ ในระบบนิเวศอาร์กติก

นกฮูกหิมะเป็นผู้ล่าชั้นบน ที่ช่วยควบคุมประชากรเลมมิ่ง และหนูทุ่ง ทำให้ระบบนิเวศ บนทุนดราสมดุลมากขึ้น ความผันผวนของปริมาณเหยื่อ จึงส่งผลโดยตรง ต่อประชากรนกฮูกหิมะ กลายเป็นดัชนีชี้วัด สุขภาพของระบบนิเวศอาร์กติกอีกด้วย

ซากเหยื่อที่พวกมันล่าไม่หมด ไม่เพียงกลายเป็นอาหารต่อ ให้สัตว์อื่น เช่น สุนัขจิ้งจอกอาร์กติก อีกา และนกกินซาก แต่ยังช่วยหมุนเวียนสารอาหาร กลับสู่ระบบนิเวศ ทำให้วงจรอาหาร ดำเนินต่ออย่างสมบูรณ์ และสนับสนุน ความหลากหลายทางชีวภาพ ในพื้นที่ทุนดรา

สถานะการอนุรักษ์ของนกฮูกหิมะ

ประชากรนกฮูกหิมะ มีแนวโน้มลดลง จากปัจจัยหลายด้าน เช่น ภูมิอากาศอุ่นขึ้น ทำให้รูปแบบหิมะ และจำนวนเลมมิ่งแปรปรวน รวมถึงการรบกวนจากมนุษย์ ในพื้นที่อพยพ ตามข้อมูล IUCN อัปเดตปี 2021 ระบุว่านกฮูกหิมะถูกจัดให้อยู่ในกลุ่ม Vulnerable (มีแนวโน้มใกล้สูญพันธุ์) (2021) [3]

แม้จะยังไม่ใช่สัตว์ ที่ใกล้สูญพันธุ์ขั้นวิกฤติ แต่แนวโน้มนี้บ่งบอกถึง ความเปลี่ยนแปลงในระบบนิเวศอาร์กติก ที่รวดเร็วและน่ากังวล นกฮูกหิมะยังมีบทบาท ในวัฒนธรรมสมัยใหม่ ทั้งในภาพยนตร์ วรรณกรรม และสื่อสารคดี ทำให้ผู้คนรับรู้ และสนับสนุนโครงการอนุรักษ์เพิ่มขึ้น ซึ่งมีผลดีต่อการรักษา ถิ่นอาศัยของมัน ในระยะยาว

ข้อมูลนกนกฮูกหิมะ กับบทสรุป

นกฮูกหิมะ คือภาพแทนความงดงาม ความแข็งแกร่ง และความเปราะบาง ของโลกอาร์กติก รูปลักษณ์สีขาวที่ดูสงบ ซ่อนสัญชาตญาณล่าที่เฉียบคม ชีวิตที่พึ่งพาธรรมชาติทุกจังหวะ ทำให้มันเป็นผู้บอกสภาวะ ของระบบนิเวศทุนดราได้อย่างดี ยิ่งโลกกำลังเปลี่ยนไป เราก็ยิ่งต้องช่วยปกป้องถิ่นอาศัย ของสัตว์มหัศจรรย์ชนิดนี้

ทำไมนกฮูกหิมะถึงมีขนสีขาว ?

เพื่อพรางตัวกับพื้นหิมะ และช่วยป้องกันความหนาว จากลมแรงในทุนดรา อีกทั้งยังช่วยให้ซ่อนตัวจากศัตรู และล่าเหยื่อบนภูมิประเทศสีขาว ได้อย่างแนบเนียนขึ้น โดยเฉพาะในพื้นที่เปิดของทุนดรา ที่แทบไม่มีที่กำบัง ทำให้สีขาวช่วยเพิ่มโอกาสรอด และโอกาสล่าที่สำเร็จ มากขึ้นอย่างชัดเจน

ทำไมบางปีนกฮูกหิมะ ถึงอพยพลงใต้มากผิดปกติ ?

เพราะเกิด irruption จากปริมาณเหยื่อที่เปลี่ยนแปลง ทำให้นกฮูกหิมะ ต้องเคลื่อนที่ไปหาพื้นที่ ที่มีอาหารมากกว่า ซึ่งบางครั้งอาจลงมาไกล ถึงเขตอบอุ่นหรือเมืองใหญ่ เพื่อความอยู่รอด โดยเฉพาะในปี ที่เลมมิ่งลดจำนวนลงอย่างรวดเร็ว ทำให้นกวัยอ่อนจำนวนมาก จำเป็นต้องอพยพ เพื่อค้นหาแหล่งอาหารใหม่