ฮาเกียโซเฟีย มหาวิหารเก่าแก่ ของโลกยุคกลาง หนึ่งในสถานที่สำคัญแห่งตุรกี หลายคนจะรู้จักกันในฐานะของโบสถ์ มัสยิด หรือพิพิธภัณฑ์ ล้วนทรงคุณค่าทางประวัติศาสตร์ รวมถึงวัฒนธรรมโบราณ คงความงดงามอยู่มานานนับหลายพันปี เผยความยิ่งใหญ่ในปัจจุบัน
Hagia Sophia หรือเรียกว่า ฮายาโซฟีอา มหาวิหารหลวง แห่งกรุงคอนสแตนติโนเปิล มีความหมายว่า “พระปรีชาญาณศักดิ์สิทธิ์” (Holy Wisdom) คือนครอิสตันบูล ประเทศตุรกีในปัจจุบัน เป็นแหล่งศาสนสถานโบราณ หนึ่งในความมหัศจรรย์ของโลกยุคกลาง
ย้อนรอยไปในสมัยอาณาจักรโรมัน เป็นโบสถ์ที่ถูกสร้างขึ้นในปี ค.ศ. 360 สำหรับการประกอบพิธี ซึ่งมหาวิหารอย่างที่เราเห็น ยิ่งใหญ่อลังการในปัจจุบัน เริ่มก่อสร้างเมื่อปี ค.ศ. 532 มีอายุยาวนานกว่า 1,500 ปี สะท้อนให้เห็นถึงความเจริญ ของจักรวรรดิโรมัน รวมถึงจักรวรรดิไบแซนไทน์ [1]
ความงดงามของ ฮาเกียโซเฟีย ครั้งแรกเป็น “โบสถ์” ของศาสนาคริสต์ นิกายกรีกออร์โธดอกซ์ ลักษณะโดมขนาดใหญ่ เน้นความอลังการด้านใน ด้วยการตกแต่งจากหินอ่อน หินแกรนิต และกระเบื้องโมเสก สีทองเคลือบแก้ว ก่อนจะเปลี่ยนเป็น “มัสยิด” เพราะถูกข้าศึกบุกโจมตี มีการทำลาย และดัดแปลงภายในโบสถ์
พร้อมกับฉาบปูนทับภาพโมเสก สัญลักษณ์ของศาสนาคริสต์เอาไว้ด้วย กลายเป็นทรัพย์สินของสุลต่านไป ต่อมาเกิดการพังทลาย จากการก่อจลาจลทำให้ไฟไหม้ ก็เปลี่ยนสถานะเป็น “พิพิธภัณฑ์” มีการกะเทาะปูน เผยโฉมให้เห็น ภาพพระคริสต์อีกครั้ง เรียกว่าเป็นสถาปัตยกรรมต้นแบบ และแหล่งความรู้ทางศาสนา
ฮาเกียโซเฟีย ในรูปลักษณ์ของพิพิธภัณฑ์ตุรกี สามารถดึงดูดนักท่องเที่ยว ได้มากกว่า 3.7 ล้านคนต่อปี แต่ทว่าชาวมุสลิม ยังกลับมาทำหน้าที่เป็น มัสยิดหลวง เหมือนเช่น 500 ปีก่อน ทำให้ประธานาธิบดี แต่งตั้งศาสนาอิสลาม เป็นศาสนาหลักของประเทศไป ท่ามกลางความเสียใจ ของนักอนุรักษ์ทั่วโลก
เพราะพิพิธภัณฑ์ที่งดงาม กลายมาเป็นมัสยิด อีกครั้งนับแต่นั้นมา ส่งผลให้ภาพโมเสก และหลักฐานทางโบราณคดี ถูกทำให้จางหายไปในที่สุด ซึ่งในปัจจุบัน มัสยิดแห่งนี้เปิดให้นักท่องเที่ยวทั่วโลก สามารถเข้าชมความสวยงามได้ดังเดิม และยังเป็นศาสนสถานสำคัญ ของศาสนาคริสต์ และศาสนาอิสลามอีกด้วย
ฮาเกียโซเฟีย มีการเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้น หลายต่อหลายครั้งในรอบ 1,500 ปี ท่ามกลางความไม่มั่นใจ ของคนรุ่นใหม่ว่าสถานที่แห่งนี้ จะกลับมาเป็นพิพิธภัณฑ์ หรือมหาวิหารอีกครั้งหรือไม่ ซึ่งแน่นอนว่ารูปลักษณ์ ย่อมเปลี่ยนไปตามบทบาท แต่ยังคงความสวยงามอลังการ สะท้อนความเจริญรุ่งเรืองเหมือนเช่นเคย